KARABAŞ, ANADOLU ÇOBAN, KANGAL, BOZ, ALA, AKSARAY MALAKLI GİBİ İSİMLENDİRMELER DOĞRU MU? BUNLAR NEDİR?

KARABAŞ, ANADOLU ÇOBAN, KANGAL, BOZ, ALA, AKSARAY MALAKLI GİBİ İSİMLENDİRMELER DOĞRU MU? BUNLAR NEDİR?

Paylaş / Yazdır :


Bir önceki makalemizde Karabaş nedir, ne değildir konusunu kaleme almıştık ve isimlendirmelerle ilgili hatalar olduğunu belirtmiş ama detayları başka bir makalede ele alacağımızı söylemiştik.

Karabaş ismi nereden gelir?
Bir takım taraflı kişiler ki bunların bazıları üniversite çiftliğinde veteriner hekimdir, bazıları dernek başkanıdır ama çoğu Sivaslı’dır, derler ki Karabaş ismi bir turistin bir çiftçiye bu köpeğin adı nedir diye sormasının ardından aldığı Karabaş cevabından gelir. Bu komiktir. Acıdır. Trajikomik ve talihsiz bir açıklamadır.

Ben kendimi bildim bileli bu köpeğin adı Karabaş Çoban Köpeği’dir. Yanlış mı biliyorum diye babama da sordum “Karabaş.” cevabını aldım. Acaba babam hata mı ediyor diye dedeme de sordum ki kendisi bu cevabı verdiğinde 85 yaşının üzerindeydi, “Karabaş oğlum ne kangalı yahu?” Yanıtını aldım. Tabi ki ailemin ne bildiğinden çok halkın, yani bu ırkın gerçek sahiplerinin ne dediği önemli. Her rastladığım köpekçiye sordum ve dikkat ettim ki 40 yaş altı hemen herkes bu ırka Kangal derken, yaşı biraz daha yükselenler Karabaş demekte. Bu da bizi, isimlendirmenin kasten, taraflı, hatalı ve maksatlı olarak 80’li yıllarda Karabaş’tan Kangal’a çarpıtıldığı gerçeğine götürüyor.

Kangal isimlendirmesi doğru mudur?
Hayır. Yanlıştır. Net. Türk çoban köpekleri, farklı ırklar olacak şekilde şunlardır: Karabaş, Akbaş, Alabaş, Sarıbaş (Altınbaş), Karadeniz Çoban Köpeği. Buna ilave bir ırk yoktur. Peki ya bu uydurma Kangal ismi hurafesi nereden geliyor? Kangal ismi, İngilizler’in maksatlı olarak, siyah maskesi olmayan melez ya da Karabaş’la hiç alakası olmayan başka köpekleri sanki Karabaş’mış gibi ithal edebilmek için yaptıkları bir oyundan ibarettir. Ne yazık ve acıdır ki, Sivas halkı da sırf kendi çıkarları için bu oyuna alet ve destek olmaktadır. Çokça sevdiğim ancak bu konuda hatalı olduklarını bildiğim saygıdeğer Sivas halkı, yerel yönetimi, dernekleri, Sivaslı olmayıp da bu işten çıkarı olan ya da sadece yanlış bilmekten dolayı hatalı isimlendiren kişiler bir an evvel bu hatadan dönmelidir. Bu bilginin tek sahibi olmadığım gibi konuyla ilgili kanıtlarım da var. Muhtemelen benden çok, camiadaki başka isimleri tanıdığınızdan ikna olmakta direneceksiniz.

O zaman bakalım bilinen ve saygın bir isim olan Dr. Orhan YILMAZ, editörlüğünü Prof. Dr. Mehmet ERTUĞRUL’un yaptığı, “Kangal (Karabaş) Türk Çoban Köpeği” isimli ve Kasım 2008’deki 4. basımının 44. sayfasında ne diyor?
“…
Son çeyrek yüzyıla kadar, hiç kimse “Kangal” Köpeği ismini kullanmıyordu. Anadolu’da verilen isimler “Karabaş Köpeği, Çoban İti/Köpeği, Koyun İti/Köpeği” idi. Bu köpeğe Kangal ismi verilmesine neden olan kişiler Bayan Dr. Charmian (Biernoff) Steele, Messrs J. Lloyd, D. Lyth ve Dr. Withof-Keus’tur. 

Bayan Dr. Charmian (Biernoff) Steele, daha önce Konya civarında arkeolojik kazı yapan ve 1965 yılında 3 aylıkken edindiği bir erkek ve bir dişi yavruyu İngiltere’ye ilk kez götüren arkeologdur. İlk iki yavru, Konyanın yaklaşık 30 km doğusunda, Konya Karatay ilçesine bağlı, Konya-Karapınar Karayolu üzerindeki Bakırtolu ve Hayıroğlu köylerinden alınmıştır.

Dr. Steele İngiltere Köpek Kulübü (Kennel Club)’ne başvurarak, köpeklerini kaydettirmek istemiş, Dr. Steele’e köpeklerin hangi ırkdan olduğu sorulduğunda, Türkiye’de bu köpeklere “Karabaş” dendiğini ve koyun gütmede, bekçi-koruma köpeği olarak kullanıldıklarını belirtmiştir. İngiltere Köpek Kulübü, yeni bir ırk ismi koyma konusunda daha önce bazı problemler yaşamıştı. Bu yüzden sadece Karabaş ismini, ırk ismi olarak kabul etmedi. “Karabaş-Anadolu Koyun Köpeği” ismini sözlüğe bakarak bire bir tercüme etti ve “Karabash-Anatolian Sheep Dog” ismini ırk ismi olarak tescil etti. Fakat Dr. Steele’ın bu isme itiraz etmesi üzerine, İngiltere Köpek Kulübü yeni ismi 1968 yılında “Anatolian Karabash Dog” yani “Anadolu Karabaş Köpeği” olarak değiştirdi.

1968 yılında Bayan Dr. Steele ile birlikte Messrs J. Lloyd ve D. Lyth Türkiye’ye geldiler ve Gritaurus Arilan ve Gritaurus Melek isimli köpekleri yurt dışına çıkardılar. 2 yıl sonra Messrs J. Lloyd ve D. Lyth Kangal ilçesine geldiler ve buradan Elif ve Atak isimli iki köpeği yurt dışına götürdüler. Messrs J. Lloyd, Kangal İlçesi’nden getirdiği bu köpeklere izafeten, “Anatolian Karabash Dog” isminin değiştirilerek, bu köpeklere “Kangal Köpeği” isminin verilmesini istedi. Fakat bu isteği kabul edilmedi. Bundan 3 yıl sonra Dr. Withof-Keus Kangal İlçesi’ne geldi ve burada misafir olarak bir müddet kaldı. 

Bir İngiliz, İngiltere’ye siyah maskesi olmayan bir köpek getirdi. Bu köpek Karabaş olarak adlandırılamadığı için, 1983 yılında üçüncü bir isim ortaya atıldı. Anadolu Karabaş Köpeği Kulübü (Anatolian Karabash Dog Club) tarafından yapılan tüm itirazlara rağmen, isim İngiliz Köpek Kulübü tarafından Anadolu Çoban Köpeği (Anatolian Shepherd Dog) olarak yeniden tescil edildi. Bu isimlendirmeden sonra, İngiltereye bir çok melez köpek ithal edildi (Broadhead 2003, Reed 2003). 

Tesadüfen Kangal ilçesine gelen, burada misafir olan, buradan yavru alan Messrs J. Lloyd, D. Lyth ve Dr. Withof-Keus, sayesinde “Kangal” ismi, yabancılar tarafından ırk ismi olarak tartışıldı ve bu isimlendirme Türkiye’ye de yansıdı. Bu kişiler Kangal İlçesi’ne değil de, Kayseri’nin Pınarbaşı İlçesi’ne veya Tokat’ın Zile İlçesi’ne gelmiş, misafir olmuş ve yavru almış olsalardı, bu ırkın ismi “Pınarbaşı Köpeği” veya “Zile Köpeği” olacaktı.
…”

Gördüğünüz gibi, benim de bahsettiğim şeylerden aynen bahsetmektedir.

Bir de Karabaş konusunda her zaman aynı fikirde olmasam da camiada bilinen ve sevilen bir isim olan Doğan KARTAY da Kültür Bakanlığı’nca 2002’de basılan kitabının 22. sayfasında “… Türk Çoban Köpeği’nin günümüze ulaşabilen doğal safkan ırkları Karabaş’lar ve Akbaş’lardır. … Türk Çoban Köpekleri konusunda araştırma ve tanıtmaya geç başlamamız yüzünden, Amerika ve Avrupa’da oluşmuş, yanılgı içeren bilgiler Türkiye’ye taşınmaktadır. …” diyor.

Aksini savunan web siteleri, dernekler ya da başka kişiler elbette bulabilirsiniz. Ancak konumuz da zaten onların hatalarını göstermek, yanlıştan dönmeye ikna etmek. Ne de olsa kimsenin ağzı torba değil, büzemiyoruz ki yalan yanlış konuşacağına sussun.

Anadolu Çoban köpeği ismi doğru mudur?
Karabaş için kullanılacaksa doğru değildir. Çünkü daha önce de bahsettiğim gibi Karabaş, Anadolu kökenli değil tıpkı biz Türkler gibi Orta Asya kökenlidir. Karabaşlar’a Altay-Baykal bölgesinin köpekleridir demek yanlış olmaz. Bu dar anlamda Karabaş’a Orta Asya Çoban Köpeği demek dahi Anadolu Çoban Köpeği demekten daha doğrudur.

Anadolu Çoban Köpeği ismi kullanılmaması gereken bir isimdir demek doğru olmaz. Eğer Karabaş için kullanmayacak, Anadolu’da var olan çoban köpeklerini ifade etmek için kullanacaksanız bunda ne sakınca olabilir ki? Ancak, günümüzde iyiden iyiye kızışmış olan ve ciddi kafa karışıklıklarına neden olan bu isim karmaşası içinde bunun ne yeri ne de zamanıdır. Anadolu’nun çoban köpekleri makalemizin ana konusu değildir, bu anlamda beni ilgilendirmiyor, ben sadece Karabaş’a Anadolu Çoban Köpeği denmez kısmıyla ilgileniyorum. Yoksa biz gelmeden evvel elbette burada mastifvari büyük çoban köpekleri var olmuş olabilir. Ancak sizi temin ederim Karabaş bunlardan değildir, alakası da yoktur. Muhtemelen bizim saf köpeklerimizle gelişimizle beraber asimile olup gitmişlerdir. Genetik izlerine bugünkü büyük, kırma sokak köpeklerinde rastlamak mümkün olabilir ancak saf Karabaş’larda rastlanmaz.

Aksaray Malaklı ifadesi doğru mudur?
Doğrudur. Tam bu noktada, hazır yeri gelmişken Karabaş’ın alt kümelerinden de bahsetmekte yarar var. Ancak bu da ayrı bir makale konusu olacak kadar geniş olduğundan bu makalede sadece kısaca değinip geçeceğiz.

Eğer Karabaş bir kapsayan küme ise bu kümenin 3 alt kümesi bulunur. Hatalı olarak “Kangal” denen küme, hatalı olarak “Anadolu Çoban Köpeği” denen küme ve doğru şekilde “Malaklı” denen küme. Dilerseniz matematik terimlerinden çıkıp bunların her birine çeşit, varyete, versiyon ya da alt sınıf diyebiliriz. Ben bunlardan “çeşit” kelimesini daha uygun görüyorum bu nedenle izninizle çeşit diyerek devam edeceğim.

Bu 3 çeşit Karabaş’tan yalnızca birinin adı isabetlidir. Malaklı. Bugün “Aksaray Malaklısı” olarak anılan bu iri kıyım köpekler de Karabaş’tır. Karabaş’ın malaklı olan yani malakları sarkık olan çeşidine denir. Dolayısıyla bu çeşide, Aksaray Malaklısı, Malaklı ya da Malaklı Karabaş demek yanlış olmaz. İçlerinde en doğrusu ise Malaklı Karabaş’tır. Aksaray Malaklısı dendiğinde aslında bugün Kangal adıyla yapılan hataya yaklaşılmakta olduğundan ve sanki sadece Aksaray’da bulunan ya da kökeni sadece Aksaray’a dayanan bir ırkmış gibi algılanma hatasına düşülebileceğinden korktuğum için ben Aksaray Malaklısı adını kullanmıyor, Malaklı Karabaş adını kullanıyor ve tavsiye ediyorum.

Peki ya diğer 2 çeşide ne diyeceğiz? İzah edeyim. Malakları sarkık olan en iri ve kalın çeşidine “Malaklı Karabaş”, onun gibi iri olup da çok kalın olmayan, üst dudağın alt dudağı örttüğü ve malakları da sarkık olmayan daha atletik ancak alın stobu belirgin olan standart tipine “Karabaş”, ve daha ufak tefek olup alın stobu daha belirsiz olan, daha çevik ve atik olan çeşidine ise Malaksız Karabaş denebilir. Denebilir diyorum çünkü benim yaptığım bu isimlendirme benim kullandığım ve önerdiğim isimlendirme olup camianın bilip kullandığı bir isimlendirme değildir.

Camiamızda maalesef bir takım mantıksız ve asılsız isimlendirmeler kullanılmaktadır. İsimlendirmeler birbirleriyle çelişmektedir. İçinde Karabaş geçmeyen bir ismin bu köpekler ifade etmesi mümkün değildir.

Boz Çoban Köpeği diye bir ırk uydurulmuş. Akın TÜLÜBAŞ isimli, camiada çokça eleştirilen, bir okadar da destekçisi bulunan bir kişi, camiaya bazı katkıları olmuş olmasıyla beraber, bu isim karmaşasını daha da ayyuka çıkarmış ve zihinleri daha da bulandırmıştır. Bu kişinin iddiasına göre Ala’lar, Kangal’lar, simsiyah bir takım köpekler, bembeyaz bir takım köpekler hep aynıdır. Bunlara Kangal diyor ve yalnızca kafa ve kuyruk şekline bakıyor. Gösterdiği resimlerde ise tarifini yaptığı köpeklere hiç benzemeyen köpekleri o gruba dahil ediyor. 5 temel tescilli Türk Çoban Köpeği ırkından bahsediyor; bunlar Boz Çoban Köpeği, Kangal, Aksaray Malaklı, Karadeniz Çoban Köpeği ve Akbaş. Ancak, kuyruğunu sarmayıp kıvıran, alın stobu bulunan, iri ve kaslı, aynı zamanda da hızlı ve siyah maskeli olan köpek tipine ise Anadolu Çoban Köpeği deyip geçiyor ve saf bir ırk olarak değerlendirilemeyeceğini, bu tipin, kendisinin saydığı bu 5 temel köpek ırkının çeşitli oranlarda karışmasıyla ortaya çıkan bir çeşit olduğunu iddia edip üzerinde durmadan geçiştiriyor.

İşin acı yanı ise bu 5 köpek ırkını nasıl yaptıysa tescil ettirmiş olması.

Üzücü, hem de çok üzücü. Hatta bunca yıllık tarihe ve emeğe saygısızlık.

Başka bir makalemizde bu konuyu daha detaylı ele alacağız.

Paylaş / Yazdır :


2 Yorumlar

  • Candan Güven on 8 Ocak 2019 10:22 PM Cevapla

    Güzel…

  • ersin on 8 Şubat 2019 9:58 PM Cevapla

    Teşekkürler…

Yorum yazın



E-posta adresiniz kimseyle paylaşılmayacatır. Zorunlu alanlar * ile işaretlenmiştir.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Telefon: +90 532 547 5472 Whatsapp
Faks: -
Muğla
İstanbul
Araç çubuğuna atla